Uzupis Cumhuriyeti: Litvanya’nın Orta Yerinde Bu Nasıl Bir Cumhuriyet?

Çok gezen mi bilir çok okuyan mı tartışmasında tarafsız olsak da, izninizle Vilnius gezimizin ardından çok gezen tarafına bir puan eklemek istiyoruz. Zira oralara gitmeye kalkışmasaydık çok yüksek ihtimalle Uzupis Cumhuriyeti’nden haberdar olmayacaktık!

Dünya çapında bilinen adıyla Republic of Uzupis aslında konsept olarak Kopenhag’daki Christiania ya da  Ljulbjana’daki Metelkova ile benzer bir şey olarak düşünülebilir. Özetle burası Vilnius’un içinde yer olan bağımsız bir yerleşim. Ama bu bağımsızlık devlet tarafından resmi olarak kabul edilmiyor tabii, orası ayrı. Detaylara aşağıda girişiyoruz, buyursunlar.

Ps. Yalın şarkısı referans aldığımız başlığımız için çok özür dileriz, insan bir kez bu başlığı buldu mu o espriyi yapmadan duramıyormuş……

Uzupis aslında Vilnius’un en eski bölgelerinden birinin adı. Fakat eski tarihlerde burası dönemin Red Light District’i denilebilecek bir halde ve çoğunlukla yoksul kesimin yaşadığı bir bölge imiş.

Litvanya’nın Sovyetlerin bir parçası olduğu süre boyunca bölge iyice beter bir hal almış. Ancak ülkenin 91 yılında bağımsızlığına kavuşması ile işler değişmeye başlamış. Çünkü Litvanyalı sanatçılar bu bölgede kiraların ucuz olmasından da faydalanarak yavaş yavaş buraya yerleşmeye başlamışlar.

Günümüzde Uzupis “resmi olmayan” özerk bir cumhuriyet. Yani Litvanya Devleti tarafından resmi olarak bağımsız kabul edilmiyor ama, kendi anayasası, 11 kişilik küçük bir ordusu, her mevsim için ayrı bir bayrağı ve bir cumhurbaşkanı bile var. Üstelik devlet bu oluşuma kesinlikle karşı değil, hatta yer yer destekliyorlar bile. Gayet barışçıl bir topluluktan söz ediyoruz.

Uzupis Cumhuriyeti 1 Nisan 1997’de kuruluyor (evet manidar tarih) ve her yıl 1 Nisan’da “bağımsızlıklarını” kutlamayı da ihmal etmiyorlar. Zaten bölgede halen birçok sanatçı ve kreatif insan yaşadığı için kutlamalar da bayağı keyifli geçiyordur herhalde?

Litvanya dilinde “nehrin diğer tarafı” gibi bir anlam taşıyan Uzupis’e yalnızca nehrin üzerindeki köprüden geçerek girebiliyorsunuz ve girişte kocaman bir tabela sizi karşılıyor. Ancak tabii ki elinizi kolunuzu sallaya sallaya gidebilirsiniz, öyle özel bir şey yapmanıza gerek yok, dediğimiz gibi, resmi bir özerk cumhuriyet değil.

Uzupis’i koruduğuna, kolladığına inanılan bronz melek heyelinin bulunduğu meydan bölgenin en merkezi noktası. Heykele “Uzupis Meleği” adını vermişler, öyle biliniyor. Çevresinde birkaç kafe ve restoran da mevcut. Olur da yolunuz buraya düşerse bu civarda vakit geçirebilirsiniz.

Tabii bir başka önemli nokta da Paupio Sokağı. Çünkü burada hayatımızda gördüğümüz en güzel anayasanın 10+ farklı dilde madde madde sıralanmış halleri mevcut. Bunlar arasında Türkçe de var. O anayasayı üşenmeyip aşağı yazıyoruz, çünkü bizce herkes okumalı.

1- Herkesin Vilne Deresi kıyısında yaşama hakkına sahiptir. Vilnele Deresi de herkesin yanından akıp gitme hakkına sahiptir.

2- Herkes sıcak su kullanma, kışın ısınma ve bir çatı altında barınma hakkına sahiptir.

3- Herkes ölme hakkına sahiptir; ancak bu bir zorunluluk değildir.

4- Herkes hata yapma hakkına sahiptir.

5- Herkes özgün olma hakkına sahiptir.

6- Herkes sevme hakkına sahiptir.

7- Herkes sevilmeme hakkına sahiptir, ancak bu şart değildir.

8- Herkes sıradan ve tanınmamış olma hakkına sahiptir.

9- Herkes aylaklık yapma hakkına sahiptir.

10- Herkes bir kediyi sevme ve ona bakma hakkına sahiptir.

11- Herkes, taraflardan biri ölene kadar, bir köpeğe bakma hakkına sahiptir.

12- Köpek, köpek olma hakkına sahiptir.

13- Kedi sahibini sevmek zorunda değildir, ancak ihtiyaç duyulması halinde yardım etmelidir.

14- Herkes, bazen sorumluluklarından habersiz olma hakkına sahiptir.

15- Herkes şüphe duyma hakkına sahiptir, ama bu zorunluluk değildir.

16- Herkes mutlu olma hakkına sahiptir

17- Herkes mutsuz olma hakkına sahiptir.

18- Herkes susma hakkına sahiptir.

19- Herkes bir şeye inanma hakkına sahiptir.

20- Hiç kimse şiddet kullanma hakkına sahip değildir.

21- Herkesin önemini ve önemsizliğini takdir etme hakkına sahiptir.

22- Hiç kimse sonsuzluğu tasarlama hakkına sahip değildir.

23- Herkes anlama hakkına sahiptir.

24- Herkes hiçbir şey anlamama hakkına sahiptir.

25- Herkesin birden fazla milliyete tabi olma hakkı vardır.

26- Herkesin kendi doğum gününü kutlama ya da kutlamama hakkı vardır.

27- Herkes kendi adını hatırlamalıdır.

28- Herkes sahip olduğu şeyleri paylaşmalıdır.

29- Hiç kimse sahip olmadığını paylaşamaz.

30- Herkesin erkek-kız kardeşe ve anne-babaya sahip olma hakkı vardır.

31- Herkes özgür olabilir.

32- Herkes kendi özgürlüğünden sorumludur.

33- Herkes anlama hakkına sahiptir.

34- Herkes yanlış anlama hakkına sahiptir.

35- Hiç kimse başka birisini suçlu gösterme hakkına sahip değildir.

36- Herkes bireysel olma hakkına sahiptir.

37- Herkes hiçbir hakka sahip olmama hakkına sahiptir.

38- Herkesin korkusuz olmaya hakkı vardır.

39- Mağlup etme.

40- Karşılık verme.

41- Teslim olma.

Siz de Uzupis Cumhuriyeti Anayasası’nı bizim kadar sevdiniz di mi? Ve muhtemelen içinizden “Vay be, dünyada neler var…” diye düşünüyorsunuz. Yalnız değilsiniz. Gidip görmeniz konusunda ısrarcıyız. Turistik bir gezi için değil ama, böyle bir topluluğun varlığını bilmek bile adamı rahatlatıyor ya hani, sırf onun için.

*Vilnius ile ilgili şurada detaylı bir gezi rehberimiz mevcut. Ayrıca Vilnius yakınlarında bulunan ve Karay Türklerinin yaşadığı yer olarak bilinen Trakai hakkında yazımıza şuradan ve Litvanya’nın Sovyet ve Nazi işgali döneminde neler yaşadığına değindiğimiz yazımıza şuradan ulaşabilirsiniz.